Choroby zakaźne w ciąży

Choroby zakaźne w czasie ciąży

Choroby zakaźne w ciąży są obarczone ryzykiem dla zdrowia i życia rozwijającego się płodu. Z naszego artykułu dowiesz się wszystkiego o najczęstszych i najgroźniejszych chorobach zakaźnych w ciąży.

Zakażenia wirusowe i bakteryjne w czasie ciąży mogą stanowić poważne zagrożenie zarówno dla mamy i dziecka, prowadząc m.in. do zaburzeń rozwojowych. Drobnoustroje chorobotwórcze mogą bowiem przenikać z organizmu matki do płodu, a ich oddziaływanie na rozwijający się płód zależy od rodzaju drobnoustrojów, układu odpornościowego matki i okresu ciąży. Z tego względu tak ważna jest profilaktyka oraz szybka diagnostyka pozwalająca na podjęcie leczenia choroby zakaźnej.

Zapobieganie chorobom zakaźnym w ciąży

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobom zakaźnym są oczywiście szczepienia. Właśnie dlatego już na etapie planowania ciąży kobieta powinna upewnić się, że została zaszczepiona na następujące choroby:

• odra,
• świnka,
• różyczka,
• ospa wietrzna,
• wirusowe zapalenie wątroby typu B (HBV),
• krztusiec.

Przed zajściem w ciąże wato również zaszczepić się przeciwko grypie i koronawirusowi SARS-CoV-2 wywołującemu infekcje COVID-19.
Niestety nie na wszystkie choroby zakaźne istnieją szczepionki, dlatego też kolejnym zaleceniem jest prowadzenie zdrowego i higienicznego trybu życia. Ważne jest dokładne mycie rąk przed i po jedzeniu (szczególnie przy każdym kontakcie z surową żywnością, która może być skażona np. toksoplazmozą). Zalecane jest też unikanie dużych skupisk ludzi i minimalizowanie kontaktu z osobami potencjalnie zakażonymi.

Toksoplazmoza w ciąży

Toksoplazmoza (Toxoplasma gondii) jest wywołana przez pierwotniaka żyjącego w organizmach zwierząt ciepłokrwistych. Zarazić się nim można poprzez kontakt z odchodami zakażonych kotów, spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa lub źle umytych owoców i warzyw. Choć toksoplazmoza nie jest groźna dla dorosłego człowieka, to w przypadku, gdy zostanie ona przeniesiona na płód, może prowadzić do jego uszkodzenia. Ryzyko zakażenia płodu w I trymestrze ciąży szacuje się na około 25 proc. i rośnie wraz z rozwojem ciąży. Natomiast zakażanie płodu toksoplazmozą na początku ciąży powoduje zazwyczaj samoistne poronienie lub obumarcie wewnątrzmaciczne. W późniejszych okresach może prowadzić do poważnych wad rozwojowych (szczególnie w obrębie układu nerwowego), przedwczesnego porodu i niskiej wagi urodzeniowej dziecka. Leczenie toksoplazmozy w ciąży polega na podawaniu specjalnych leków przeciwpasożytniczych, które zmniejszają ryzyko zarażenia płodu o około 60 proc.

Różyczka w ciąży

Różyczka (Rubella virus) jest chorobą wywołaną przez wirusa z rodziny Togaviridae. Do zarażenia się dochodzi drogą kropelkową, poprzez kontakt z osobą zakażoną. W Polsce i innych krajach półkuli północnej do zakażeń dochodzi zwykle w okresie wiosennym. Przebieg choroby jest zwykle łagodny, jednak w przypadku kobiet w ciąży (zwłaszcza w jej pierwszych 16 tygodniach) zakażenie może być przyczyną wad wrodzonych, poronienia lub obumarcia płodu. Negatywne działanie wirusa różyczki na płód zmienia się w zależności od stopnia zaawansowania ciąży w momencie zakażenia i w późniejszych tygodniach ciąży nie jest już tak groźne. Infekcja w III trymestrze zwykle nie stanowi już poważnego zagrożenia dla płodu. Niestety nie ma leków swoiście działających na wirusa różyczki. Stosowane jest jedynie leczenie objawowe.

Cytomegalia w ciąży

Cytomegalia (Cytomegalovirus) jest chorobą wywołaną przez wirus cytomegalii (CMV). Do zarażenia się dochodzi drogą kontaktową, przez ślinę, krew, łzy, nasienie, wydzielinę szyjki macicy, mocz i kobiece mleko. Tak więc tego wirusa bardzo łatwo jest „złapać”. Wywołana przez niego choroba dla zdrowych ludzi nie jest groźna, jednak w okresie ciąży może być niebezpieczna. Szacuje się, że cytomegalia jest jedną z najczęstszych, wrodzonych chorób infekcyjnych i dotyka blisko 1% wszystkich noworodków. Zwykle najcięższy przebieg ma infekcja, do której dochodzi w I trymestrze ciąży. Zakażenie matki może skutkować wrodzonym zakażeniem u dziecka. Wirus cytomegalii może powodować wady wrodzone płodu i upośledzony rozwój dzieci. Szacuje się, że prawdopodobieństwo przezłożyskowej transmisji wirusa w przypadku zakażenia pierwotnego sięga aż 30–40%, a infekcji wtórnej (kiedy matka przebyła infekcje jeszcze przed zajściem w ciążę) tylko 1%. Niestety nie ma ani skutecznej szczepionki przeciwko cytomegalii ani leków, które można byłoby podawać kobietom w ciąży.

Zakażenie wirusem opryszczki w ciąży

Opryszczka (Herpes simplex virus) może być wywołana przez wirusa HSV-1 (opryszczka wargowa) lub HSV-2 (opryszczka narządów płciowych). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Opryszczką wargową można zarazić się np. w wyniku pocałunku z zakażoną osobą. Opryszczka narządów płciowych jest chorobą przenoszoną droga płciową. Zakażenie pierwotne oboma typami wirusa w ciąży może być niebezpieczne dla płodu i noworodka, choć dotyczy głównie wirusa HSV-2. Sytuacja, kiedy przyszła mama ma opryszczkę nawrotową lub w stanie utajonym (zakażenie wirusem nastąpiło przed rozpoczęciem ciąży) nie wiąże się z dużym ryzykiem, ale wymaga konsultacji lekarskiej i leczenia jej objawów. Głównym zagrożeniem związanym z opryszczką jest wystąpienie zakażenia u płodu i noworodka. Jego następstwa u noworodka mogą być poważne i dotyczyć zajęcia skóry, oczu, jamy ustnej oraz ośrodkowego układu nerwowego. Zarówno w pierwotnym, jak i nawracającym zakażeniu HSV u kobiet w ciąży stosuje się leki przeciwwirusowe hamujące namnażanie wirusa.

Inne choroby zakaźne w ciąży

Wśród innych chorób zakaźnych, stwarzających zagrożenie w ciąży, należy wymienić także: kiłę, chlamydiozę, ospę, infekcję parwowirusem B19, zakażenie HIV oraz zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C.

Badania w kierunku chorób zakaźnych zalecane w trakcie ciąży

Zakażenia wirusowe i bakteryjne w ciąży są groźne przede wszystkim wtedy, gdy są niezdiagnozowane. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i wykonywanie badań w kierunku chorób zakaźnych. Zgodnie z listą badań zalecanych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. każda kobieta ciężarna powinna wykonać do 10 tygodnia ciąży (lub w chwili pierwszego zgłoszenia się) badania w kierunku:

• kiły (badanie VDRL),
• toksoplazmozy (IgG, IgM),
• różyczki (IgG, IgM),
• zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV),
• zakażenia HIV.

O wszelkich objawach mogących świadczyć o wystąpieniu chorób zakaźnych należy niezwłocznie poinformować lekarza prowadzącego ciąże. Wykonanie testów i podjęcie leczenia ogranicza do minimum prawdopodobieństwo groźnych dla płodu i matki konsekwencji infekcji.