Jakie badania krwi trzeba wykonywać na czczo?

Dlaczego niektóre badania krwi muszą być wykonywane na czczo?

Wiele badań morfologicznych wymaga bycia na czczo. Dlaczego to konieczne i co to właściwie znaczy? Ile godzin przed badaniem powinno się zjeść ostatni posiłek? Czy wolno wypić wodę? A kawę? O czym trzeba pamiętać? W dzisiejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na te pytania.

Badania diagnostyczne dostarczają wiele informacji na temat naszego stanu zdrowia. To w dużej mierze to właśnie na ich podstawie lekarz podejmuje decyzje dotyczące ewentualnego dalszego leczenia. Pozwalają także wykryć niedobory, które można suplementować.

Więcej na ten temat można przeczytać w naszych aktualnościach i artykule, który wyróżnia suplementy diety a leki.

Jedną z najważniejszych rzeczy, o której Pacjent musi pamiętać, żeby wyniki przeprowadzanego badania były miarodajne, to przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących bycia na czczo. Jest to tak istotne dlatego, że w wielu przypadkach tylko w ten sposób specjalista wykonujący badanie może je przeprowadzić we właściwy sposób. W niektórych przypadkach (np. kolonoskopia) bycie na czczo jest też elementem szerszego procesu przygotowania do badania. W przypadku badań laboratoryjnych krwi, w zależności od tego, co i kiedy jedliśmy, może to wpływać na wyniki.. Nawet najlżejszy posiłek rano zmienia, np. stężenie glukozy, ale może mieć znaczenie także dla innych badanych parametrów.

Ważne! Szacuje się, że ok. 75% błędów w wynikach badań krwi przeprowadzanych w Polsce powstaje na etapie przed laboratoryjnym. Oznacza to, że błędy wyników nie są spowodowane niepoprawnym pobraniem lub badaniem, ale działaniem Pacjentów, którzy nie wiedzieli, jak się przygotować do badania lub wiedzieli, lecz nie przestrzegali zaleceń.

Co to znaczy, że trzeba być na czczo?

Bycie na czczo oznacza, że ostatni poprzedzający badanie posiłek powinniśmy zjeść 8-12 godzin przed nim. Badania wykonuje się zwykle rano, dlatego kolacja powinna być lekka i spożyta wcześniej niż zwykle, a po niej nie wolno nam zjeść już niczego. Warto zrezygnować także z żucia gumy, pastylek odświeżających oddech i picia czegokolwiek poza niegazowaną wodą lub niesłodzoną herbatą – tylko te napoje nie zmienią wyników badań.

Przykrą wiadomością dla miłośników porannej kawy jest to, że z niej także należy zrezygnować, jeśli badanie ma być wykonane na czczo.

Przed badaniami należy oczywiście zrezygnować również z jakichkolwiek używek. Nie można pod żadnym pozorem spożywać alkoholu ani palić papierosów.

Ważne! Zalecenia odnośnie bycia na czczo mogą się różnić w zależności od laboratorium oraz od badania, które należy wykonać. W razie jakichkolwiek pytań należy skonsultować się z lekarzem, który zalecił wykonanie badania.

Na czczo, więc ile dokładnie?

Przyjmuje się, że bycie na czczo wymaga niejedzenia przez 8-12 godzin przed badaniem. Chociaż może to się wydawać długim okresem, należy pamiętać, że zdecydowana większość badań krwi jest wykonywana z rana – laboratoria zwykle są otwarte między godziną 7:00 a 10:00.

Tym samym, jeśli Pacjent planuje pojawić się w laboratorium w celu pobrania krwi około 8:00, oznacza to, że ostatni posiłek poprzedniego dnia powinien zjeść nie później niż o 20:00. Przy takim porównaniu ten czas swoistego postu nie wydaje się już być tak wymagający. 

Warto pamiętać, że przed morfologią nie należy się nadmiernie głodzić, ponieważ może to zniekształcić niektóre wyniki (np. poziom glukozy).

Przed jakimi badaniami trzeba być na czczo?

Często wykonywane badania, które wymagają bycia na czczo to między innymi badania laboratoryjne krwi. Nie powinno się nic jeść przed badaniami, takimi jak:

• Oznaczenie poziomu glukozy (poziomu cukru);
• Test tolerancji glukozy (krzywa cukrowa);
• Badanie poziomu insuliny;
• Oznaczanie czasu krzepnięcia krwi;
• Morfologia krwi obwodowej;
• OB;
• Lipidogram;
• Próby wątrobowe;
• Białko całkowite;
• Badanie poziomu mocznika;
• Badanie poziomu kreatyniny;
• Badanie poziomu kwasu moczowego;
• Badanie poziomu kortyzolu;
• Badanie poziomu żelaza;
• Badanie poziomu fosforu;
• Badanie poziomu wapnia;
• Badanie poziomu magnezu;
• Badanie poziomu witaminy B12;
• Kolonoskopia;
• Gastroskopia;
• Rektoskopia;
• USG np.: USG dróg moczowych, USG jamy brzusznej.

O czym warto pamiętać, wybierając się na badanie krwi?

Bycie na czczo to tylko jedna z kilku kwestii, które warto wziąć pod uwagę podczas badania krwi. Warto wiedzieć, że na wiarygodność wyników mogą wpływać także:

• Pora dnia – większość badań powinno się wykonywać między godziną 7 a 10 rano; wyniki wykonane o innej porze dnia mogą różnić się od normy, zwłaszcza w przypadku hormonów i parametrów metabolicznych;
• Alkohol i inne używki – zażywane w czasie poprzedzającym badanie krwi powodują zaburzenia wodno-elektrolitowe; zaburzenia mogą wpływać na wyniki badań krwi, np. stężenie sodu oraz potasu;
• Leki, w tym leki przeciwbólowe czy witamina C – mogą wpływać na wyniki prób wątrobowych lub układu krzepnięcia i fałszować je; przyjmowanie ich bez informacji lekarza może prowadzić do błędnej interpretacji badań;
• Herbatki i preparaty ziołowe – napary mogą wpływać na funkcjonowanie wątroby oraz metabolizm glukozy i lipidów; działanie ziół bywa podobne do leków, dlatego warto ograniczyć ich spożycie przed badaniem;
• Wysiłek fizyczny – intensywny trening może powodować zmniejszenie objętości osocza i zmianę stężenia elektrolitów; wyniki krwi pobranej tuż po wysiłku mogą odbiegać od normy, np. w zakresie hormonów stresu;
• Nieprzespana noc oraz zaburzenia rytmu dobowego – praca nocna lub zmiana strefy czasowej może zwiększać stężenie glukozy czy cholesterolu; brak snu wpływa również na układ hormonalny i odpornościowy;
• Cykl miesięczny u kobiet – w fazach cyklu mogą występować zmiany w ilości leukocytów, hormonów i niektórych enzymów.

Aby wyniki badań były jak najbardziej miarodajne, należy dokładnie przestrzegać zaleceń lekarza oraz przed badaniem dowiedzieć się, jak należy się do niego przygotować.

Kiedy nie trzeba być na czczo przed badaniem krwi?

Nie wszystkie badania krwi wymagają bycia na czczo. Nie jest to konieczne na przykład w przypadku badań w kierunku boreliozy czy przeciwciał HIV, HBs, HCV albo dla oznaczenia grupy krwi. Dzięki temu, aby wykonać badania, Pacjent nie musi rezygnować ze śniadania lub wypicia wody, co zwiększa komfort i wygodę podczas wizyty w laboratorium.

Jak zwykle wygląda pobieranie krwi?

Pacjent ze skierowaniem od lekarza powinien udać się do laboratorium i zaczekać w kolejce na swoją kolej. Gdy zostanie wywołany, podaje pielęgniarce skierowanie i siada na fotelu, wyciągając niedominujące ramię (dla osób praworęcznych to lewe ramię). Warto w dniu badania założyć ubrania, które łatwo się ściąga lub stawiać na luźne kroje, w których rękaw można podwinąć. Samo badanie trwa nie dłużej niż kilka minut zależnie od ilości potrzebnej krwi do badania. Po wyjściu z gabinetu warto usiąść w przychodni na chwilę i poczekać z opatrunkiem.

Kiedy nie trzeba być na czczo przed badaniem krwi?

Nie wszystkie badania krwi wymagają bycia na czczo. Nie jest to konieczne na przykład w przypadku badań w kierunku boreliozy czy przeciwciał HIV, HBs, HCV albo dla oznaczenia grupy krwi.