Endoproteza stawu kolanowego - kiedy i dlaczego warto się zdecydować?

Spis treści:

Endoproteza stawu kolanowego - pełny przewodnik

Endoprotezoplastyka (zwana też alloplastyką) stawu kolanowego jest operacją polegającą na wymianie chorego stawu kolanowego na sztuczny. Zarówno całego, wówczas mówimy o endoprotezie całkowitej, jak i jego części, co określa się jako endoproteza częściowa. Każdy pacjent powinien wiedzieć, na czym polega zabieg, jak się do niego przygotować i jak usprawniać się w późniejszym czasie, aby dosłownie jak najszybciej stanąć na nogi.

W trakcie operacji usunięte zostaną pokryte chrząstką powierzchnie stawowe kości udowej i piszczelowej wraz z częściami przyległej do nich tkanki kostnej w taki sposób, by przygotować końce stawowe kości udowej i piszczelowej na przyjęcie elementów sztucznego stawu kolanowego. Następnie chirurg ortopeda nakłada na tak przygotowane powierzchnie sztuczne elementy, które będą anatomicznym i funkcjonalnym odwzorowaniem stawu kolanowego, co umożliwi pacjentowi powrót do sprawności i codziennej aktywności.

Kiedy lekarz zaleca wymianę stawu kolanowego

Wymiana stawu kolanowego jest rekomendowana w sytuacjach, w których pacjent zmaga się z przewlekłym bólem stawu kolanowego, który nie przemija pomimo: fizjoterapii, stosowania leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, zmiany stylu życia (w tym redukcji masy ciała, odpowiednio dobranej aktywności fizycznej), iniekcji dostawowych. Dodatkowo u danego pacjenta nie można wykonać chirurgicznych operacji naprawczych, np. zszycia łąkotki czy uzupełnienia chrząstki stawowej za pomocą autocartu.

Innymi słowy, alloplastyka stawu kolanowego wykonywana jest w sytuacjach, w których leczenie zachowawcze prowadzone przez okres miesięcy, a niekiedy nawet lat, nie przynosi pożądanych rezultatów i pacjent w dalszym ciągu zmaga się z bólem. Należy też wykluczyć możliwość operacji, które są mniej inwazyjne.

Wymiana stawu kolanowego jest wskazana również u pacjentów zmagających się z chorobami przewlekłymi, w przebiegu których doszło do znacznego ograniczenia ruchomości tego stawu i/lub zniszczenia powierzchni stawowych. Takimi chorobami są m.in. zaawansowana choroba zwyrodnieniowa, RZS, łuszczycowe zapalenie stawów. Niekiedy doznane urazy w obrębie kończyn dolnych (np. przy wypadku samochodowym) są tak rozległe, że jedynym rozwiązaniem dla pacjenta jest właśnie wymiana stawu.

Każdy pacjent powinien zostać zbadany indywidualnie. Decyzję o endoprotezie kolana podejmuje doświadczony lekarz na podstawie wywiadu, historii wcześniejszego leczenia, obrazu RTG i rezonansu magnetycznego. Należy upewnić się, że nie ma innych rozwiązań, które poprawiłyby stan funkcjonalny pacjenta w mniej inwazyjny sposób.

Rodzaje endoprotez i techniki operacyjne

Ze względu na obszerność protezy wyróżnić można:

• endoprotezę całkowitą — zastępuje wszystkie części stawu kolanowego i stosowana jest przy zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych, które dotyczą całego kolana;
• endoprotezę częściową — wymienia jedynie jeden przedział stawu kolanowego, np. boczny lub przyśrodkowy. Stosowana w sytuacjach, w których nieodwracalnie uszkodzona jest tylko część kolana.

Z kolei ze względu na rodzaj mocowania protezy wyróżniamy:

• endoprotezy cementowe — mocowane do kości za pomocą specjalnego cementu ortopedycznego, co gwarantuje szybkie ustabilizowanie implantu;
• endoprotezy bezcementowe — osadzane bez użycia cementu, wskutek czego kość sama wrasta w implant. Jest to metoda preferowana raczej u młodszych pacjentów z dobrą jakością kości;
• endoprotezy hybrydowe — łączą techniki cementowe i bezcementowe, np. jedna część mocowana jest cementem, druga nie. Pozwala to na maksymalne zindywidualizowanie zabiegu.

W aspekcie technik operacyjnych wyróżniamy 2 podstawowe:

• endoprotezoplastyka klasyczna — wykorzystuje dostęp otwarty (duże, kilkunastocentymetrowe cięcie), co daje najlepszą widoczność, jednak pozostawia równie widoczną bliznę. Zaletą jest możliwość precyzyjnego osadzenia implantu i korekcji osi kończyny;
• endoprotezoplastyka minimalnie inwazyjna — mniejszy dostęp chirurgiczny, co zapewnia mniej uszkodzeń tkankowych i szybszy powrót do sprawności.

W dzisiejszych czasach rosnącą popularnością cieszą się alloplastyki robotyczne, czyli z wykorzystaniem innowacyjnych urządzeń chirurgicznych. To najwyższa precyzja, jednak dostępna jedynie w wybranych ośrodkach medycznych w Polsce.

Zapisz się na kwalifikację do zabiegu endoprotezy stawu kolanowego w Salve

Rehabilitacja po endoprotezie kolana - czego się spodziewać

Rehabilitację po endoprotezie kolana dzieli się na 3 fazy: wczesną, domową i późną. Faza wczesna odbywa się jeszcze na oddziale szpitalnym i obejmuje:

• naukę chodzenia o kulach;
• instruktaż postępowania po wypisaniu pacjenta do domu;
• proste ćwiczenia przeciwzakrzepowe i wstępnie wzmacniające (np. izometryczne);
• pionizację.

Proste ćwiczenia powinny być wykonywane do 2 tygodni od dnia operacji. To czas, w którym może pojawić się ból, dlatego nie warto rezygnować z przepisanej przez lekarza farmakoterapii. Dobrze sprawdzi się też chłodzenie kolana (zimne okłady, krioterapia) oraz elewacja kończyny dolnej (unoszenie jej powyżej poziomu serca). Po 3-5 dniach pacjent jest wypisywany do domu.

Faza domowa trwa do 6 tygodni od dnia operacji, a jej celem jest stopniowe zwiększanie siły mięśniowej, poprawa mobilności oraz zakresu ruchomości kolana. Obejmuje ćwiczenia czynne, także z akcesoriami (np. lekkimi gumami czy szyną CPM) oraz możliwe do wykonania zabiegi fizykalne, które przyspieszą gojenie tkanek. Jako że noga zacznie być dociążana i wzmacniana, również może pojawiać się okresowy ból i opuchlizna. Należy kontynuować zalecenia dotyczące okładów i elewacji nogi.

Faza późna, zwana też funkcjonalną, trwa do 12 tygodnia od operacji i ma na celu powrót pacjenta do codziennej sprawności. Obejmuje m.in. trening chodu, ćwiczenia równoważne, intensywne wzmacnianie (również na siłowni, jeśli pacjent jest zainteresowany taką formą ćwiczeń), powrót do wstępnych aktywności (basen, rower).

Należy pamiętać, że rehabilitacja powinna być prowadzona pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty na co dzień zajmującym się usprawnianiem pacjentów ortopedycznych i pozabiegowych. Na 12 tygodniu po operacji usprawnianie się nie kończy. Tak naprawdę pacjent potrzebuje nawet 6 miesięcy, by wrócić do pełnej sprawności. W tym czasie należy systematycznie ćwiczyć z pełną kontrolą postawy i biomechaniki ruchu.

Źródła:

1. Poradnik dla Pacjenta, Endoproteza stawu kolanowego, https://msor.pl/wp-content/uploads/2024/10/Poradnik-dla-Pacjenta-endoproteza-stawu-kolanowego.pdf.

2. https://salve.pl/leczenie-szpitalne/oddzialy-szpitala/ortopedia/ortopedia-kolana/alloplastyka-endoprotezoplastyka-stawu-kolanowego

3. Endoprotezoplastyka stawu kolanowego - pacjent.gov.pl.