Zespół bolesnego barku - przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zespół bolesnego barku i co go powoduje?

Szacuje się, że zespoły bólowe barku wraz z odcinkiem szyjnym kręgosłupa zajmują drugie miejsce pod względem najczęściej występujących dolegliwości narządu ruchu, tuż za
bólami kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Sama nazwa “zespół bolesnego barku” nie mówi jednak wiele o przyczynach problemu, dlatego zadaniem doświadczonego ortopedy lub fizjoterapeuty jest ustalenie, co pierwotnie doprowadziło do wystąpienia dolegliwości tej okolicy. Jeśli pacjent ma zespół bolesnego barku, przyczyny najczęściej są następujące:

• uszkodzenie stożka rotatorów, czyli zerwanie lub naderwanie jednego bądź więcej mięśni tworzących tę strukturę. Są to: mięsień nadgrzebieniowy (uszkadzany najczęściej), mięsień podgrzebieniowy, mięsień obły mniejszy, mięsień podłopatkowy;
• zespół ciasnoty podbarkowej (ZCP) - uciśnięcie ścięgien stożka rotoatorów (zwykle mięśnia nadgrzebieniowego) przez okoliczne struktury kostno-stawowe;
• bark zamrożony - silne obkurczenie się torebki stawowej uniemożliwiające wykonywanie ruchów w stawie ramiennym. Szczególnie ograniczone jest odwodzenia oraz zginanie powyżej 90 stopni;
• zwichnięcia i podwichnięcia stawu ramiennego, jak również towarzysząca temu bądź występująca w sposób izolowany niestabilność stawu ramiennego. Zwichnięcia i podwichnięcia najczęściej są konsekwencją urazu;
• złamania w obrębie obojczyka, proksymalnej części kości ramiennej, łopatki, a nawet górnych żeber;
• choroba zwyrodnieniowa stawu ramiennego, stawu barkowo-obojczykowego, stawu mostkowo-obojczykowego, jak również choroby reumatyczne dotykające stanem zapalnym właśnie te okolice.

Warto zaznaczyć, że zespół bolesnego barku może w rzeczywistości nie mieć wiele wspólnego z barkiem. Mowa o bólach rzutujących na inne struktury w związku ze zbliżonym unerwieniem. Bóle w barku mogą być tym samym odczuwane podczas przepuklin i chorób odcinka szyjnego kręgosłupa, zwłaszcza jeśli przebiegają one z tzw. rwą ramienną, jak również podczas chorób mięśnia sercowego (ból lewego barku) czy chorób płuc. Przyczyna może tkwić również w zwykłym osłabieniu lub przemęczeniu mięśni barku, zwykle stożka rotatorów.

Zespół bolesnego barku – objawy

Podstawowym, najbardziej charakterystycznym objawem zespołu bolesnego barku jest oczywiście ból (stąd nazwa schorzenia). Sama specyfika bólu i objawy towarzyszące mogą jednak wiele powiedzieć o przyczynie problemu. Przykładowo przy barku zamrożonym pacjent będzie zgłaszał ból przy odwodzeniu ręki, przy próbach założenia ręki za plecy oraz podnoszenia jej powyżej poziomu. Dodatkowo zgłosi sztywność stawu ramiennego i opór końcowy podczas poruszania nim.

Z kolei przy naderwaniu włókien mięśnia nadgrzebieniowego bóle najczęściej lokalizują się po przednio-bocznej części ramienia, mogą promieniować i ciągnąć w dół do łokcia. Bolesne będą czynności związane zwłaszcza z ruchami rotacji zewnętrznej, a więc np. sięganie powyżej głowy po przedmioty umiejscowione wysoko lub wszelkie rzuty. Zwichnięcia i niestabilność wiążą się z wypadnięciem (lub okresowym wypadaniem) głowy kości ramiennej z panewki łopatki, czemu towarzyszy trzask. Może to być bólowe lub niekiedy bezbólowe.

Właśnie dlatego tak istotne jest zebranie szczegółowego wywiadu zdrowotnego z pacjentem, dotyczącego obrazu klinicznego i odczuwanych objawów, jak również wykonanie wszystkich testów funkcjonalnych i ewentualne skierowanie pacjenta na badania obrazowe.

Jak leczyć zespół bolesnego barku?

Jeśli pacjent ma zespół bolesnego barku, objawy i przyczyny są już znane, można wdrożyć efektywne leczenie. Zawsze powinno być ono przyczynowe. Najczęściej prezentuje się następująco:

• uszkodzenie stożka rotatorów - leczenie zachowawcze (fizjoterapia) przy uszkodzeniach niepełnych, zaś przy całkowitym przerwaniu ciągłości mięśnia lub jego ścięgna wdraża się leczenie chirurgiczne polegające na zszyciu obu części;
• zespół ciasnoty podbarkowej - leczenie fizjoterapeutyczne, polegające na rozluźnieniu odpowiednich mięśni obręczy barkowej oraz wdrożeniu ćwiczeń ukierunkowanych na rozciągnięcie torebki stawowej i zrobienie miejsca pomiędzy głową kości ramiennej, a panewką łopatki;
• bark zamrożony - fizjoterapia ukierunkowana na stopniowe przywracanie zakresu ruchomości i wzmacnianie mięśni. Leczenie w tym przypadku jest jednak czasochłonne i wymaga codziennej pracy pacjenta w domu;
• zwichnięcia i podwichnięcia stawowe - leczenie ortopedyczne polegające na nastawieniu zwichnięcia, po czym kończynę górną umieszcza się w temblaku najczęściej na 4-6 tygodni. Po tym czasie wprowadza się rehabilitację;
• nawykowa niestabilność stawu - wzmocnienie mięśni okalających staw;
• złamania - niektóre rodzaje złamań wymagają operacji (np. złamanie Hill-Sachsa), inne umieszcza się jedynie w unieruchomieniu, jeszcze inne zaś pozozstawia się do samoistnego wygojenia (np. złamania żeber);
• choroby zwyrodnieniowe i reumatyczne - dąży się jedynie do złagodzenia objawów za pomocą fizjoterapii, można też udać się do ortopedy, który pod kontrolą USG wykona iniekcje kwasem hialuronowym lub osoczem bogatopłytkowym, które wesprą podstawowy proces leczenia.

Mając zespół bolesnego barku, leczenie zawsze dobierane jest indywidualnie, do przyczyny problemu. W innym razie terapia prawdopodobnie okaże się nieskuteczna.

Kinezyterapia w zespole bolesnego barku

Jak wspomniano wcześniej, leczenie zespołu bolesnego barku dobierane jest indywidualnie do problemu, dotyczy to również kinezyterapii, czyli ćwiczeń. Zawsze w pierwszej kolejności dąży się do wyeliminowania bólu nocnego (jeśli występuje), po czym proces usprawniania dzieli się na etapy:

• I — przywrócenie bezbolesnego zakresu ruchomości do 90 stopni oraz pełnej, bezbolesnej rotacji zewnętrznej z ręką wzdłuż tułowia;
• II — wzmocnienie mięśni w odblokowanym zakresie;
• III — przywrócenie pełnego zgięcia stawu ramiennego, a w późniejszej kolejności również obu rotacji powyżej 90 stopni oraz odwiedzenia;
• IV — wzmocnienie mięśni w pełnym zakresie ruchomości stawu ramiennego.

Dotyczy to zarówno pacjentów funkcjonalnych, jak i operacyjnych, przy czym w przypadku operacyjnych pacjentów należy bardzo dobrze znać specyfikę danej operacji. Jeśli szyty był mięsień podłopatkowy, w pierwszych fazach zakazane jest wykonywanie rotacji wewnętrznej w sposób aktywny i siłowy, a także rotacji zewnętrznej, który będzie rozciągał włókna tego mięśnia i uniemożliwiał jego zagojenie się.

Zespół bolesnego barku – rekomendowane ćwiczenia

Nie sposób ustalić odgórnie ćwiczeń, które sprawdzą się u każdego pacjenta. Pacjent wymaga bowiem dokładnego przebadania (obrazowego i funkcjonalnego). Jeśli chcemy jednak pomóc sobie w warunkach domowych, można skupić się na ćwiczeniach Codmana (autorelaksacja), po których wprowadza się wzmacnianie izometryczne (np. pchanie dłońmi w siedzisko, pchanie przedramieniem w ścianę). Po kilku dniach, jeśli dolegliwości ulegają zmniejszeniu, wprowadzić można ćwiczenia wzmacniające w niskich pozycjach (np. rotacja zewnętrzna oburącz, przy łokciach zgiętych do 90 stopni i ramionach wzdłuż tułowia, co wspomaga się taśmą treningową). Gdy opanowane zostaną niskie zakresy, stopniowo można przechodzić do wyższych.

Jeśli jednak ból nie ustępuje, nasila się lub pacjent jest pourazowy, rekomenduje się wizytę u lekarza ortopedy bądź u fizjoterapeuty. Wówczas ćwiczenia, jak i cały proces usprawniania, dobierane są indywidualnie i zawsze dają dobre rezultaty.

Podsumowanie

Jednym z najczęściej występujących problemów narządu ruchu jest właśnie zespół bolesnego barku. Jakie leki sprawdzą się jako uzupełnienie wyżej opisanego postępowania? Jeśli pacjent zmaga się ze stanem zapalnym, może sięgnąć po NLPZ lub leki przeciwzapalne zapisane przez lekarza na receptę. Iniekcje sterydowe w bark także mogą być skuteczne, jednak przy przewlekłych bólach, gdy chcemy wyciszyć dolegliwości na tyle, aby możliwe było wprowadzenie rehabilitacji. Samo stosowanie sterydów, bez odpowiednich ćwiczeń, zwykle niewiele da. Leki przy chorobach reumatycznych dobierane są przez lekarza reumatologa.