Zespół cieśni nadgarstka - objawy, leczenie, ćwiczenia

Zespół cieśni nadgarstka to schorzenie z pogranicza ortopedii i neurologii, które we wcześniejszych stadiach bardzo dobrze reaguje na leczenie zachowawcze. W późniejszych fazach wykonuje się zabiegi ortopedyczne polegające na odbarczeniu nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Z całą pewnością warto poznać ten problem nieco bliżej, ponieważ dotyczy sporej części populacji w każdym wieku.

Czym jest zespół cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka to patologia uciskowa, w przebiegu której dochodzi do kompresji nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka, znajdującym się na granicy przedramienia z dłonią. Stanowi jedną z najczęściej diagnozowanych neuropatii kończyny górnej, a jej bezpośrednią przyczyną jest:

• zwiększenie ciśnienia w kanale nadgarstka - np. wskutek przyjmowanych leków, po urazach i operacjach w obrębie kończyny górnej, jako konsekwencja zmian hormonalnych, przy obrzękach lub otyłości;
• zmniejszenie objętości kanału nadgarstka, co prowadzi do ucisku i zaburzeń ukrwienia nerwu pośrodkowego - często są to zmiany anatomiczne uwarunkowane indywidualnie, choć przyczyną może też być uraz czy operacja, w przebiegu których doszło do zbliznowaceń w obrębie kanału nadgarstka.

Część przypadków ma pochodzenie idiopatyczne, wiąże się ze stanem zapalnym w obrębie pochewek ścięgien wchodzących w skład kanału nadgarstka. Dlaczego do tego dochodzi - wciąż nie do końca wiadomo. Głównym czynnikiem predysponującym do wystąpienia idiopatycznego zespołu cieśni nadgarstka jest zwężenie kanału nadgarstka przy przeciążeniu go związanym z charakterem wykonywanej pracy.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Jak rozpoznać, że mamy zespół cieśni nadgarstka? Objawy tej patologii są dość charakterystyczne i wynikają z fizjologii nerwu pośrodkowego. Są to:

• drętwienie i mrowienie w obrębie kciuka, a także palca II i III u dłoni;
• obrzęk i uczucie sztywności ręki, zwłaszcza wyżej wymienionych palców;
• pogorszenie i osłabienie chwytu szczypcowego, a więc zmniejszenie precyzji ruchów;
• bóle ręki nasilające się zwłaszcza nocą, które mogą promieniować do przedramienia, a w skrajnych przypadkach nawet do tylnej części głowy;
• osłabienie siły mięśniowej ręki, co może przyczyniać się do wypadania cięższych przedmiotów;
• zaburzenia czucia w obrębie ręki - początkowo dotyczą wyłącznie czucia wibracji, później zaś całego czucia powierzchniowego;
• tzw. objaw strzepywania - dynamiczne potrząsanie ręką w celu zmniejszenia objawów, zwłaszcza po dłuższym czasie nieużywania kończyny.

Objawy są nasilane poprzez długotrwałe wykonywanie czynności naprzemiennych ruchów zginania i prostowania nadgarstka, a także ułożenie nadgarstka w pozycji zgięciowej lub wyprostnej przez wiele godzin dziennie. Mając cieśń nadgarstka, objawy są wyjątkowo uciążliwe, im dłużej trwa schorzenie. Jeśli nie zostanie wdrożone leczenie, z całą pewnością będą się nasilać.

Jak diagnozuje się zespół cieśni nadgarstka?

Objawy cieśni nadgarstkowej często są wystarczające, aby podejrzewać tę przypadłość i to właśnie na ich podstawie stawianie jest rozpoznanie. Uzupełniająco warto wykonać proste testy funkcjonalne, do których należą między innymi: test Phalena, odwrócony test Phalena, test Tinela czy test Durkana.

Chcąc jednak jeszcze mocniej się upewnić co do słuszności diagnozy, lekarz wykona badanie EMG, czyli elektromiografię oraz ENG, czyli elektroneurografię. Tym samym nie tylko potwierdza się cieśnie nadgarstka, ale i ustala ich poziom zaawansowania.

Metody leczenia zespołu cieśni nadgarstka

Mając zespół cieśni nadgarstka, leczenie można podzielić na zachowawcze oraz operacyjne. Na samym początku warto zdecydować się na to pierwsze, ponieważ bardzo dobrze rokuje w wielu przypadkach. Ważne, aby było prowadzone przez doświadczonego specjalistę. Obejmuje starannie prowadzoną fizjoterapię, a więc techniki manualne mające na celu rozluźnienie napiętych i uciskających na nerwy struktur miękkich kanału nadgarstka, przyspieszenie procesów gojenia i regeneracji, a także mechaniczne zwiększenie przestrzeni tego kanału. Tym samym stosuje się różnego rodzaju mobilizacje i manipulacje stawów, masaże tkanek głębokich, masaże poprzeczne, a nawet suche igłowanie czy kinesiotaping. Każdy pacjent otrzymuje zestaw prostych ćwiczeń do domu, aby samodzielnie utrzymać efekt terapii aż do kolejnej wizyty.

Sama rehabilitacja to nie wszystko. Pacjent powinien zostać wyedukowany z zakresu ergonomii ruchów w pracy czy w domu. Powinien np. często wykonywać przerwy w pracy przy komputerze, która wymaga kompresyjnego ustawienia nadgarstka, a także wykonywać automasaże zgodnie z przeszkoleniem na terapii. Jeśli zostanie zdiagnozowany zespół cieśni nadgarstka, leczenie domowe jest istotnym uzupełnieniem prowadzonych działań.

Skuteczne ćwiczenia rehabilitacyjne

Ćwiczenia na cieśń nadgarstka zawsze dobierane są indywidualnie, choć opierają się na podobnym mechanizmie. Ich istotą jest rozciąganie mięśni przedramienia, rozluźnianie rozcięgna dłoniowego, drenaż przedramienia i ręki oraz stymulacja regeneracji nerwu pośrodkowego. Początkowo są to ćwiczenia czynne wolne bez żadnych obciążeń, a także wszelkie techniki rozluźniania z wykorzystaniem piłeczek do rolowania i wałków z wypustkami. Wraz z postępem leczenia wprowadza się stopniowe ćwiczenia wzmacniające kończyny górnej.

Jak zapobiegać zespołowi cieśni nadgarstka?

Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju zespołu cieśni nadgarstka, należy stosować się do następujących zaleceń:

• przerwy w pracy przed komputerem powinny mieć miejsce co godzinę, w tym czasie należy dać rękom odpocząć - stosuje się ćwiczenia rozciągające, ruszanie nadgarstkami w pełnym zakresie, masaż i rolowanie dłoni i przedramienia;
• osoby w grupie ryzyka powinny na koniec dnia wykonać wyżej wymieniony zestaw działań;
• systematyczna suplementacja witamin z grupy B oraz dbanie o to, aby były one dostarczane wraz z dietą, może przyczynić się do wzmocnienia nerwu pośrodkowego i przyspieszenia regeneracji ewentualnie występujących podrażnień, które jeszcze nie dają objawów;
• zastosowanie ergonomicznej myszki i klawiatury na stanowisku pracy, jeśli wymaga ona częstego korzystania z komputera czy laptopa;
• picie co najmniej 1,5 l wody dziennie przy maksymalnym ograniczeniu lub nawet wyeliminowaniu alkoholu;
• zaprzestanie palenia papierosów, jeśli pacjent zmaga się z takim nałogiem.

Niekiedy nawet przy stosowaniu się do powyższych zaleceń nie sposób zapobiec cieśni nadgarstka. Głównie przez to, że jej przyczyny nie są w pełni poznane. Mimo wszystko warto robić wszystko, aby zminimalizować to ryzyko.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Konsultacja z lekarzem w przebiegu zespołu cieśni nadgarstka jest niezbędna w następujących przypadkach:

• brak czucia w obrębie dłoni;
• utrata siły chwytu lub całkowitej siły mięśniowej dłoni;
• bóle niepozwalające na normalne, codzienne funkcjonowanie, wybudzające w nocy i niereagujące na leczenie zachowawcze;
• zaburzenia trofiki w obrębie dłoni;
• obrzęk dłoni.

Jeśli leczenie zachowawcze trwające 3 miesiące nie przynosi oczekiwanych rezultatów, warto skonsultować się z lekarzem w celu omówienia skuteczności postępowania zabiegowego.